Mục lục
Bệnh tay chân miệng là một trong những bệnh thường gặp ở trẻ em. Bệnh có khả năng lây nhiễm cao, dễ bùng phát thành dịch. Vì vậy, cha mẹ cần sát sao theo dõi. Nếu có những biểu hiện của bệnh, trẻ cần được điều trị kịp thời và đúng cách để tránh những biến chứng đáng tiếc.
Hãy tham khảo bài viết dưới đây cùng đội ngũ chuyên gia y tế của Có bệnh phải chữa để tìm hiểu “A đến Z” về bệnh tay chân miệng ở trẻ nhé!
Nguồn gốc gây bệnh tay chân miệng ở trẻ em
Nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng là do nhóm virus đường ruột Enterovirus gây nên, trong đó thường gặp nhất là virus Coxsackie A16 và Enterovirus typ 71. Coxsackie A16 ít gây nên các biến chứng về thần kinh, có thể tự khỏi trong vài ngày.
Ngược lại, virus Enterovirus typ 71 lại gây nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm màng não, viêm phổi, viêm cơ tim và có thể dẫn đến tử vong.
Theo thống kê của Bộ Y tế, đối tượng có nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng cao nhất vẫn là trẻ dưới 5 tuổi. Cộng với khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa ở Việt Nam sẽ là cơ hội để bệnh hoành hành quanh năm.
Đặc điểm nhận biết bệnh tay chân miệng ở trẻ em chính xác 99%
Trẻ bị mắc tay chân miệng sẽ có những biểu hiện khác nhau tùy vào từng giai đoạn, cụ thể như sau:
Giai đoạn khởi phát (ủ bệnh)
– Thời kỳ này thường kéo dài từ 3 đến 6 ngày.
– Giai đoạn khởi phát sẽ bắt đầu với các triệu chứng có thể nhận thấy bằng mắt thường như:
- Trẻ bị sốt, mệt mỏi, sốt nhẹ (37,5-38 độ C) hoặc bị sốt cao (38-39 độ C).
- Đau rát họng.
- Tổn thương, đau rát ở răng và miệng.
- Chảy nước bọt nhiều.
- Biếng ăn.
- Tiêu chảy vài lần trong ngày.
Giai đoạn toàn phát
Giai đoạn toàn phát (thường bắt đầu sau 1 – 2 ngày khởi phát bệnh), trẻ bắt đầu xuất hiện các triệu chứng điển hình của bệnh như:
– Phát ban dạng phỏng nước ở lòng bàn tay, bàn chân, đầu gối, mông. Các bóng nước có đường kính 2 – 10mm, màu xám, hình bầu dục. Chúng có thể mọc lồi hoặc ẩn dưới da, sờ có cảm giác cộm, không đau, không ngứa.
– Loét miệng: ở niêm mạc má, lợi và lưỡi của trẻ xuất hiện các bóng nước có đường kính 2 – 3mm, dễ vỡ. Khi vỡ tạo thành các vết loét khiến trẻ đau khi ăn, quấy khóc.
Khi những bóng nước này vỡ đi sẽ hình thành các vết loét khiến trẻ đau khi ăn, quấy khóc, bỏ bữa.
– Trên mông của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ xuất hiện các mụn lở, rộp da.
– Dấu hiệu toàn thân: rối loạn tri giác, mê sảng, co giật
Trên thực tế, ngoài những dấu hiệu trên, tùy thuộc vào cơ địa, tình trạng sức khỏe ở từng đứa bé, bệnh tay chân miệng còn có xuất hiện thêm các biểu hiện như: bóng nước xen kẽ với ban hồng, hoặc chỉ xuất hiện ban hồng, không có bóng nước, hoặc một số bé chỉ xuất hiện hiện tượng loét miệng.
5 cấp độ của bệnh tay chân miệng ở trẻ em
Bệnh tay chân miệng được chia thành 5 cấp độ, cụ thể như sau:
Cấp độ 1: Chỉ gây loét miệng và/hoặc tổn thương da. Đây là bệnh tay chân miệng thể nhẹ.
Cấp độ 2: Bắt đầu có biến chứng trên thần kinh và biến chứng tim mạch nhẹ. Tại cấp độ này, trẻ có biểu hiện giất mình dưới 2 lần/30 phút, sốt trên 2 ngày hoặc sốt trên 39 độ C kèm theo nôn, lừ đừ, khó ngủ, quấy khóc vô cớ.
Cấp độ 3: Tại cấp độ này, các dấu hiệu được phân ra nhóm 1 hoặc nhóm 2:
Nhóm 1: Trẻ giật mình ghi nhận lúc khám hoặc bệnh sử có giật mình ≥ 2 lần/30 phút hoặc bệnh sử có giật mình (ít < 2 lần/30 phút) kèm theo một số dấu hiệu:
- Ngủ gà gật
- Nhịp tim nhanh > 150 lần/phút (khi trẻ nằm yên, không sốt)
- Trẻ sốt cao ≥ 39 độ C và không đáp ứng với thuốc hạ sốt
Nhóm 2: Trẻ có một trong các triệu chứng dưới đây:
- Triệu chứng thất điều: Run chi, run người, ngồi không vững, đi loạng choạng.
- Có rung giật nhãn cầu, lác mắt.
- Yếu chi (tay, chân) hoặc liệt chi.
- Liệt thần kinh sọ, nuốt sặc, thay đổi giọng nói…
Cấp độ 4: Bệnh tay chân miệng trẻ em có biến chứng thần kinh, tim mạch, hô hấp nặng
- Mạch nhanh: > 170 lần/phút (khi khi trẻ nằm yên, không sốt). Một số trường hợp bệnh tay chân miệng trẻ có thể mạch chậm (đây là dấu hiệu rất nặng).
- Vã mồ hôi, lạnh toàn thân hoặc khu trú.
- Huyết áp tăng.
- Nhịp thở nhanh, thở bất thường: có cơn ngưng thở, trẻ thở bụng, thở nông, xuất hiện rút lõm ngực, khò khè, thở rít thanh quản.
- Rối loạn tri giác (Glasgow < 10 điểm).
- Tăng trương lực cơ.
Cấp độ 5: Bệnh tay chân miệng xuất hiện triệu chứng sốc, cụ thể như:
- Trẻ có biểu hiện sốc (mạch = 0, huyết áp = 0…)
- Phù phổi cấp, tím tái, SpO2 < 92%.
- Thở nấc.
Bệnh tay chân miệng ở trẻ em lây nhiễm qua những đường nào?
Bệnh tay chân miệng là một trong những bệnh có khả năng lây nhiễm rất nhanh. Bệnh truyền trực tiếp từ người sang người thông qua đường miệng, nước bọt, qua các chất tiết từ mũi. Thậm chí lây nhiễm qua phân của trẻ bị bệnh.
Bệnh nhân mắc tay chân miệng có khả năng lây nhiễm virus cho người khác ngay trong tuần đầu tiên của bệnh (giai đoạn ủ bệnh).
Tuy nhiên, thời gian phát tán bệnh sẽ kéo dài trong vài tuần bởi virus vẫn còn tồn tại trong nước bọt và phân của người nhiễm bệnh.
Các con đường lây nhiễm tay chân miệng thường gặp ở trẻ em cụ thể như sau:
– Trẻ chơi đùa, tiếp xúc trực tiếp với người nhiễm bệnh.
– Trong quá trình nô đùa, trò chuyện, ăn uống chung…trẻ hít hoặc nuốt phải các dịch tiết, nước bọt người bệnh.
– Tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mụn nước hoặc phân của bệnh nhân.
– Chơi chung đồ chơi với trẻ mắc tay chân miệng.
– Tiếp xúc trực tiếp trên tay người chăm sóc trẻ mang bệnh cũng là yếu tố gây nên sự lây lan virus.
Biến chứng của bệnh tay chân miệng ở trẻ em nguy hiểm thế nào?
Nếu được phát hiện và điều trị sớm thì bệnh này không dẫn đến biến chứng nguy hiểm.
Tuy nhiên, nếu cha mẹ chủ quan, không theo dõi sát sao và kịp thời chữa trị cho trẻ thì bệnh tiến triển nhanh và dễ bùng phát thành dịch.
Đặc biệt với trẻ em ở độ tuổi đến trường, chỉ cần 1 -2 bé bị mắc tay chân miệng mà không được chữa trị kịp thời thì khả năng lây lan là đáng lo ngại.
Các biến chứng của bệnh cụ thể như sau:
– Viêm màng não virus (triệu chứng sốt, đau đầu, cứng cổ, đau lưng)
– Các biến chứng hiếm gặp khác bao gồm: bại liệt, tê liệt hoặc viêm não.
– Các biến chứng hiếm gặp khác bao gồm: bại liệt, tê liệt hoặc viêm não.
– Trẻ xuất hiện các triệu chứng như khó ngủ, quấy khóc nhiều, thường xuyên giật mình lúc thức hay lúc bắt đầu ngủ, hoảng hốt, nói lảm nhảm, tay chân run, co giật, sốt cao, méo miệng.
Khi xuất hiện biến chứng trên nếu không phát hiện, điều trị đúng và kịp thời trẻ có thể tử vong trong vài giờ.
Phương pháp điều trị bệnh tay chân miệng được các chuyên gia y tế khuyến cáo
Điều trị tại các cơ sở y tế
Khi phát hiện một số dấu hiệu của bệnh, cha mẹ cần đưa trẻ đến thăm khám tại các cơ sở y tế chuyên khoa da liễu hoặc truyền nhiễm.
Vì hiện tại chưa có thuốc, vaccine đặc trị bệnh tay chân miệng nên phác đồ điều trị bệnh chủ yếu là điều trị triệu chứng: theo dõi, chăm sóc và sử dụng các loại thuốc, cho bệnh nhân ăn uống theo hướng dẫn của bác sĩ.
Cha mẹ cần đưa trẻ đi tái khám sau 1 – 2 ngày, liên tục trong 8 – 10 ngày đầu của bệnh. Hoặc trẻ có sốt phải tái khám mỗi ngày liên tục cho đến khi hết sốt ít nhất 48 giờ.
“A đến Z” chế độ chăm sóc tại nhà để trẻ mau lành bệnh nhất
Chế độ chăm sóc:
– Trường hợp bé bị sốt cao, cha mẹ có thể sử dụng thuốc Paracetamol (10mg/kg/lần, cứ 6h uống/lần) để hạ sốt và giảm đau.
Lưu ý, tuyệt đối không sử dụng thuốc có chứa thành phần Aspirin.Luôn tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi cho trẻ uống bất kỳ loại thuốc nào!
– Sử dụng nước muối 0.9% để sát trùng niêm mạc cho trẻ để tránh bội nhiễm.
– Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng cho trẻ. Chú ý đảm bảo trẻ được uống đủ nước để tránh tình trạng mất nước, hạ đường huyết.
– Đối với trẻ đang bú mẹ, mẹ chủ động cho trẻ bú thành nhiều lần trong ngày. Với trẻ lớn hơn, cha mẹ cần kiêng những thức ăn nóng, cay, đặc để tránh gây đau rát, tổn thương miệng. Thay vào đó, hãy nấu cho trẻ những thức ăn loãng, nguội, dễ tiêu hóa như cháo loãng, súp, chè…
– Nếu trẻ từ chối ăn, cha mẹ đừng ép mà có thể cho con uống sữa hoặc ăn sữa chua. Nhớ cho trẻ ăn thêm các loại hoa quả giàu vitamin và khoáng chất để con chóng lành bệnh.
Trong trường hợp trẻ vẫn tiếp tục sốt cao từ 39 độ trở lên và kéo dài, xuất hiện tình trạng quấy khóc, nôn trớ nhiều, ngủ lịm đi hoặc thường xuyên giật mình, hoảng hốt, run tay chân, chới với, đi loạng choạng, mạch nhanh, thở khó/ thở nhanh, da nổi vằn… phải đưa trẻ nhập viện ngay.
Chế độ vệ sinh:
– Nếu nhà có từ 2 trẻ trở lên, cần cho trẻ bị bệnh cách ly với những trẻ còn lại
– Người lớn khi tiếp xúc, chăm sóc trẻ bệnh nên mang khẩu trang y tế cho mình và trẻ bệnh. Sau khi tiếp xúc nên rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng và nước sạch ngay để hạn chế sự lây lan khi tiếp xúc hoặc chăm sóc trẻ lành.
– Tắm rửa, vệ sinh nhẹ nhàng thân thể trẻ hằng ngày bằng nước sạch. Xúc miệng bằng nước muối cho trẻ để tránh nhiễm khuẩn.
– Quần áo, tã lót của trẻ bệnh nên được ngâm dung dịch sát khuẩn như cloramin B 2% hoặc luộc nước sôi trước khi đem đi giặt bằng xà phòng và nước sạch.
– Vật dụng ăn uống của trẻ như bình sữa, cốc uống nước, bát ăn cơm, muỗng ăn… nên được luộc sôi và sử dụng riêng biệt cho từng trẻ.
Những sai lầm khi điều trị bệnh tay chân miệng ở trẻ mà cha mẹ cần hết sức lưu ý
– Nhiều phụ huynh lo lắng khi thấy trẻ nổi nhiều mụn nước hơn. Nhưng thực tế điều này lại cho thấy bệnh của trẻ đang có dấu hiệu thuyên giảm vì mụn nổi lên sẽ nhẹ hơn so với mụn ẩn dưới da.
– Một sai lầm mà hầu hết cha mẹ hay mắc phải là bôi xanh lên các mụn bỏng nước. Tuy nhiên, việc này làm che khuất hình dạng, gây ra nhiều khó khăn cho việc thăm khám và xác định nguyên nhân gây bệnh cho bác sĩ.
– Với trẻ không bị loét miệng, bội nhiễm thì không nên sử dụng thuốc kháng sinh. Vì lúc này cơ thể của trẻ rất yếu. Sử dụng thuốc kháng sinh quá nhiều có thể gây ra một số tác dụng phụ ảnh hưởng tới các cơ quan trong cơ thể và khiến tình trạng bệnh nặng hơn.
– Ngoài ra, uống các loại vitamin trong thời gian bị bệnh cũng là điều không cần thiết.
– Kiêng tắm rửa có thể khiến trẻ bị ngứa ngáy, thậm chí nhiễm trùng. Do đó, cha mẹ nên tắm cho bé như bình thường. Lưu ý, tắm bằng nước ấm và chỗ kín gió.
Để tay chân miệng không làm “hại” con, cha mẹ cần làm gì?
Hiện nay, chưa có vaccine phòng bệnh. Vì vậy, cha mẹ và xã hội có thể thực hiện những biện pháp sau nhằm giảm nguy cơ bị nhiễm bệnh tay chân miệng cho bé:
– Rửa tay thường xuyên với xà phòng trước khi chuẩn bị thức ăn, ăn uống, vệ sinh… cho trẻ.
– Sử dụng xà phòng, nước khử trùng để làm sạch các vật dụng.
– Tránh ôm, hôn, dùng chung quần áo, đồ dùng cá nhân với trẻ nhiễm bệnh.
– Khi trẻ bệnh, tránh cho trẻ tiếp xúc nơi đông người như đi nhà trẻ, trường học…
– Hướng dẫn trẻ che miệng và mũi khi hắt hơi, ho.
– Theo dõi tình trạng bệnh và chăm sóc y tế kịp thời. Nếu trẻ có các biểu hiện bất thường như sốt cao, li bì, mất tỉnh táo cần nhập viện ngay lập tức.
Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm có thể điều trị tại nhà theo phác đồ của bác sĩ. Bệnh nhân khỏi bệnh sau 7 – 10 ngày mà không gây ra nhiều nguy hiểm.
Tuy nhiên, nếu không phát hiện sớm, chữa trị kịp thời, bệnh tay chân miệng có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng khác. Vì vậy, bố mẹ cần đưa trẻ thăm khám càng sớm càng tốt khi có các dấu hiệu bất thường.
Trong mùa dịch, khi nghi ngờ dấu hiệu trẻ nhiễm bệnh bố mẹ thường đưa trẻ đến bệnh viện để thăm khám.
Đội ngũ chuyên gia y tế của “Có bệnh phải chữa” hi vọng qua bài viết này các bậc phu huynh đã được cung cấp đầy đủ, chi tiết và chính xác về nguyên nhân, cách điều trị và biện pháp phòng tránh bệnh tay chân miệng cho trẻ.
Chúc cha mẹ sức khỏe, các bé phát triển toàn diện!